Yeme bozuklukları yalnızca beslenmeyle ilgili olmayan birebir vakitte ruhsal ve fizikî belirtilerle ortaya çıkan mental bir sıhhat sorunu olarak biliniyor. Yeme bozukluklarının psikiyatrik teşhisler ortasında da yer aldığını söyleyen Uzm. Klinik Psikolog Özge Şengün, “Kişilerin yeme davranışlarını denetim edemediği tam aykırısı yeme davranışlarının onları denetim ettiği noktada baş gösterir ve hayat kaliteleri açısından olumsuz tesiri vardır. Tedavi edilmediğinde tehlikeli sonuçlara yol açabilir” diye konuştu.
EN YAYGINI ‘TIKINIRCASINA YEMEK’
Genellikle Batı ülkelerinde ve bayanlarda yeme bozukluklarının yaygın olduğunu söyleyen Uzm. Klinik Psk. Özge Şengün, “Yeme bozukluğuna sahip şahısların onda birlik kısmı ise erkeklerden oluşuyor. Bayanların yaklaşık yüzde 1.4’ü ve erkeklerin yüzde 0.2’si anoreksiya nervozadan; bayanların yüzde 1.9’u ve erkeklerin yüzde 0.6’sı bulimia nervozadan etkilenirken, bayanların yüzde 2.8’i ve erkeklerin yüzde 1.0’ı tıkınırcasına yeme bozukluğu geliştirir. Yani tıkınırcasına yeme bozukluğu en yaygın yeme bozukluğudur” diye konuştu.
YOĞUN GERİLİM YEME BOZUKLUĞU İÇİN RİSK OLUŞTURUYOR
Yeme bozukluklarının ruhsal, sosyokültürel ve ailesel nedenlerden kaynaklı olabileceğine işaret eden Şengün, bireyin bedeniyle ilgili memnuniyetsizliği ve zayıflama konusundaki obsesif fikirlerinin de yeme bozukluklarında esas rol oynayabileceğinin altını çizdi.
“Kendiyle ilgili olumsuz temel inançlara sahip düşük özgüven ve özsaygısı olan, duygusal mahrumluk hisseden, mükemmeliyetçi kişilik özellikleri olan, depresyon ve telaş bozukluğu yaşayan ya da ağır gerilim altındaki bireyler yeme bozukluğu geliştirmek için daha çok risk altındadır” ikazında bulunan Şengün ayrıyeten şu bilgileri de paylaştı:
“Bu hastalar daima tartılabilir, depresyon ve anksiyete hissedebilir, çok antrenmana, intihar teşebbüsüne, unsur ya da uyuşturucu kullanımına yönelebilirler. Yeme bozukluğu olan şahıslar bunu fark etmeyebilir yahut bu davranışlarından utandıkları, suçluluk duydukları, eleştirilmekten çekindikleri için yeme bozukluklarını yakınlarından gizleyebilirler.”
EN SIK ŞU BOZUKLUKLAR GÖRÜLÜYOR?
En sık görülen yeme bozukluklarının anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, tıkınırcasına yeme bozukluğu, öteki tanımlanmış yeme ve beslenme bozuklukları formunda sınıflandırıldığını tabir eden Özge Şengün, “Anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza bu hastalık kümesi ortasında ruhsal belirtilerin yanında önemli bedensel sıkıntıların birlikte bulunduğu iki hastalık grubudur” diye konuştu.
Şengün yeme bozukluğu cinslerini hakkında detaylı açıklamalarda da bulundu.
ANOREKSİYA NERVOZADA; ÇOK FAZLA TASA VE ENDİŞE VARDIR
Anoreksiya hastalarının çok zayıf olmalarına karşın vücut algılarındaki bozulmadan ötürü kendilerini kilolu buldukları ve yediklerini kısıtladıklarını vurgulayan Şengün, “Anoreksiya Nervoza’dan mustarip şahısların kilo almaya yönelik çok fazla telaşları ve endişeleri vardır. Çok fazla diyet yaparlar neredeyse hiç yemezler ve çok idman yaparak kilo vermeye çalışırlar. Kısıtlama ve kilo kaybı, anksiyete belirtilerinde ve takıntılı fikirlerinde artışa neden olabilir” dedi.
BULİMİA NERVOZA; YEME ŞEKİLLERİNDEN UTANÇ DUYARLAR
Bulimia Nervoza’nın ise şahıslar olağan kilodayken de ortaya çıkabilen ve tekrar kilo alma korkusuyla ilişkili bir bozukluk olduğu bilgisini veren Özge Şengün, “Bulimia Nervoza’da tıkınırcasına yeme ve (kilo alma derdi ve suçluluk hissettikleri için) kusarak yediklerinden kurtulmaya çalışma görülür. Tıkınırcasına yeme fazında yemek yemeyi durduramadıkları ve denetim sağlayamadıkları duygusu hâkimdir. Yeme usulleri yüzünden utanç duyar, yargılanmaktan korkarlar bu yüzden çoğunlukla gizlice tek başlarına yemeyi tercih ederler. Birebir vakitte laksatif kullanımı, idrar söktürücü ilaçların kullanımı, çok antrenman yapma yahut vakit zaman hiç yememe üzere davranışlar gözlemlenebilir” diye konuştu.
TIKINIRCASINA YEME BOZUKLUĞU YEDİKTEN SONRA PİŞMANLIK VARDIR
Tıkanırcasına yeme bozukluğu, kişinin birebir vakit şartlarında yiyebileceğinden çok fazla yemeği kısa mühlet içerisinde yeme durumu olarak tanımlanıyor. “Üç ay içinde haftada bir defa olağandan daha süratli, rahatsızlık verecek kadar tokluk hissedene kadar yeme, aç değilken de çok ölçülerde yeme formunda görülür” diyen Özge Şengün şu bilgileri verdi:
UYKU TERTİBİNİ OLUMSUZ ETKİLER
Tüm bu yukarda sayılan yeme bozukluklarıyla alakalı olan lakin hiçbirini tam manasıyla karşılamayan sonlu olarak karşılayan kişilerin “Diğer Tanımlanmış Yeme ve Beslenme Bozuklukları” tanısı aldığını söyleyen Özge Şengün, “Bu bozuklukta bireyler başka bozukluklarla emsal semptomlara sahiptir. Bunlara ek olarak gece uykudan uyanarak yemek yeme gereksinimi hissedebilirler, gece yemek yeme problem yaratacak ve işlevselliklerini bozacak boyuttadır” diye konuştu
TEDAVİ EDİLMEDİĞİNDE TEHLİKELİ SONUÇLAR GÖRÜLEBİLİYOR
Yeme bozukluğu rahatsızlıklarının tedavi edilmemesi halinde kemiklerin zayıflaması, tansiyon ve kalp sıkıntıları, kas erimesi, kansızlık, sindirim sisteminde hasarlar, hormonal değişiklikler, saç ve tırnaklarda kırılganlık, dişlerde aşınma, depresyon, anksiyete bozukluğu üzere önemli sıhhat meselelerinin oluşabildiğine dikkat çeken Şengün, şöyle devam etti:
“Yeme bozuklukları bireyin sıhhatini önemli biçimde tehdit edebilir; bu yüzden yeme bozukluklarının tedavisi için psikiyatristler ve psikologlardan takviye istemek ve psikoterapi alınması çok değerlidir. Bilhassa anoreksiya nervoza ağır durumlarda ömür kaybıyla sonuçlanabileceği için hastane yatışı gerekebilir. En önemli tedavi formülleri ortasında Bilişsel Davranışçı Terapi, Aile Terapisi (özellikle genç hastalarda), Küme Terapileri, Bilişsel Analitik Terapi, Kişilerarası Psikoterapi yer alıyor. Psikoterapiler sayesinde yeme bozukluğu olan bireyler yeme davranışlarının altında yatan nedenleri keşfedebiliyor ve alternatif baş etme stratejileri edinerek hayat olayları karşısında daha dirençli olabiliyor.”
ÖNCE ALTINDA YATAN NEDENLER SORGULANMALI
Yeme bozuklukları ve beslenme tedavisi içeriğini anlayabilmek için öncelikle altta yatan nedenlerin sorgulanması gerektiği ikazında bulunan Özge Şengün, “Terapiler sırasında hastanın yeme davranışının altında yatan hangi his ve fikirler var, neler bu davranışı tetikliyor ve neler yapılabilir bunlar üzerine çalışır” diyerek şunları da aktardı:
“Psikoterapilerle eş vakitli olarak bir beslenme uzmanıyla beslenme alışkanlıklarının yine kazanılması sağlanabilir. Bununla birlikte yeme bozukluğu olan bireye karşı, yakınlarının tavrı da epey kıymetli. Aileler yeme bozukluğu olan bireylerin kilolarına ve beden görünümlerine eleştirel yaklaşımda bulunmamalı, tam karşıtı kilolarından ve görünümlerinden bağımsız olarak bedelli olduklarını hissettirmeliler. Onların zayıf olmak için baskı altında olduğunu düşünüyorlarsa yardım almayı önerebilirler. Sofra tertibinde birlikte yemeyi rutinlerinin bir modülü yapabilirler. Sağlıklı beslenme ve sağlıklı idman alışkanlıkları edinmeleri konusunda destekleyici ve yardımcı olmaları değerli. Yeme bozuklukları olduğunu düşündükleri noktada kesinlikle bir uzmandan yardım almaya yönlendirmeliler.”